Giriş

15. yüzyılda Süleyman Çelebi tarafından kaleme alınan Vesiletü’n-Necât (Mevlid), yazılış amacı ve muhtevası bakımından asıl yazılma nedeninin çok ötesinde bir mahiyete bürünmüş, mevlit, devletin yönetim erki ile resmi kurumları nezdinde ve geniş halk kesimleri arasında sos- yolojik bir anlam da kazanarak kendisine yer edinmiş, beğenilmiş, takdir görmüştür. Böylece toplumun ortak hafızası bir metin olarak, milletimizin ortak değerler manzumesini oluşturan bir yapı arz etmiştir. Mevlidin bu manayı kazanmasını elbette Müslümanların, milletimizin mevli- din kendisine yazıldığı Hz. Muhammed (sav)’e olan derin bağlılığı, engin aşkının ifadesinde ara- mak gerektir. Hayatımızın her aşamasında bu kadar iz bırakmış olan bir metnin etrafında köklü bir geleneğin oluşması doğaldır. Zira konunun sadece edebiyat tarihini ilgilendirmediği, tarih, psikoloji, sosyoloji, halkbilim, folklor, dilbilim alanlarını da ilgilendiren geniş bir sahaya nüfuz ettiğini hatırlatmakta fayda vardır. Etkisi bu kadar geniş olan bir metin hakkında devletin resmi arşivlerinde birçok belge olması doğaldır. 7 Edebiyat tarihi incelemelerinde arşiv belgelerinin kaynak olarak kullanılması son dönem- lerde ön plana çıkmıştır. Bu konuda çalışma yapan İsmail Erünsal, “Müteakip yıllarda, arşivlerin bazı tasnif aşamalarından sonra ilim âleminin istifadesine sunulmasıyla, sosyal ilimlerin çeşitli dal- larından araştırıcılar ve özellikle de tarihçiler arşiv malzemesine dayanan bir çalışma içine girer- lerken edebiyat tarihçilerinin bu tür bir çalışmaya yönelmedikleri görülmektedir.” tespitinde bu- lunmaktadır. Erünsal, belirli dönemler için arşiv malzemesinin önemli bir kaynak olduğunu bazı defter ve vesikanın taranması ile mevcut bilgilerin zenginleşebileceğini ya da kaynak yetersizliğinden dolayı yanlışların düzeltilebileceğini belirtmektedir.2 Arşiv çalışmalarının edebiyat tarihi için kaynak olarak başvurulması gereken malzemeler oldukları fikrinin ortaya atılmasından sonra bir taraftan arşivle ilgili düzenlemelerin yapılması, arşivlere ulaşmanın kolaylaşması; diğer taraftan iletişim imkânlarının gelişmesi arşive olan ilgi- yi artırmıştır. Bu çalışmanın asıl amacı Mevlit bağlamında belgelere dikkati çekmek olduğundan öncelikle Osmanlı Arşivlerinin internet ortamında erişime açık olan belgelerinin taraması yapılmış, sonra mevcut belgelerin genel bir tasnifi yapılmaya çalışılmıştır. Ancak belgelerin sayıca çok olması ve farklı konularda belgelerin mevcut olması tasnifin daha detaylı yapılması zaruretini ortaya çıktı.

Prof. Dr. Adıyaman Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Öğretim Üyesi.

İsmail E. Erünsal, “Türk Edebiyatı Tarihine Kaynak Olarak Arşivlerin Değeri”, Türkiyat Mecmuası, İstanbul Üniversite- si Türkiyat Enstitüsü Yayınları, C. XIX, İstanbul, 1977, s. 213. 2

Erünsal, agm, s. 214-215.

YAZININ DEVAMINI İNSTAGRAM HESABIMIZDAKI LİNKDEN BULABILIRSINIZ